Een verrukkelijke chaos van lukraak gekozen beelden en woorden waarin je na herhaaldelijk kijken nog nieuwe dingen weet te ontdekken. Wat kan dat anders zijn dan een collage? Door de eeuwen heen duikt de collagetechniek op verschillende momenten en locaties op, maar kende zij pas na 1900 – tijdens de opkomst van het modernisme en met dank aan pioniers George Braque en Pablo Picasso – een grootschalige doorbraak.
Het half serieus, half met een knipoog experimenteren met techniek, medium en boodschap om al dan niet tot een abstract eindresultaat te komen, was voor onder meer kubisten, dadaïsten en surrealisten een fascinatie. De aantrekkingskracht van de collage is sinds de tijd van de grondleggers nooit verloren gegaan. Dat er oneindig kan worden gevarieerd met beeld en materiaal (niet, zoals in de begindagen, enkel met papier en lijm) en het digitale tijdperk in dit opzicht veel nieuwe mogelijkheden biedt, zal ertoe hebben bijgedragen dat collages tot op de dag van vandaag worden gemaakt. Niet in de laatste plaats door street artists, voor wie dit een geliefd genre is. Een van de eersten die zich met collages in de jaren ’80 in de openbare ruimte onderscheidde, was overigens een ‘graffiti writer’; de legendarische Rammellzee die in 2010 overleed.
Afgaande op de foto’s hieronder moet je concluderen dat street art collages minstens zo absurd zijn als die van hun modernistische voorgangers. De meeste collages in de buitenlucht slaan als een tang op een varken (een collage met een tang en een varken moet ik overigens nog tegenkomen), maar juist dat maakt ze zo goed. Kunst zonder onderliggende boodschap, achterliggende gedachte of specifieke bedoeling, slechts superieure nonsens die met gevoel voor esthetiek in visuele vorm is gegoten.
Neem een van de werken van Pablo Malik Art; een man die onder toeziend oog van Maria met kind een duik neemt (of opdrukt?), terwijl een straaljager boven hen het beeld uitraast. En dat tegen de achtergrond van enorme slippers met daarin tenen in de vorm van favela’s. Of wat te denken van de sticker van Zephyr uit Brussel (niet de graffitilegende uit New York)? Twee kleuters met pixelgezichtjes die op de rug van een Duitse dog zijn geklauterd terwijl verderop in het lieflijke landschap een dinosaurus vuur naar hen spuwt. Daar moet je wel even om grinniken.
Waar deze kunstvorm een overwegend vrolijk voorkomen heeft, kunnen de zwart-wit collages van de getalenteerde Trollux2luxe uit Mons met recht griezelig en macaber worden genoemd. De door hem gebruikte beelden (waaronder unheimische versies van SpongeBob en Octo Tentakel) lijken rechtstreeks uit een nachtmerrie of spookhuis afkomstig, maar zijn wel uiterst geraffineerd en soms bijna symmetrisch vormgegeven.
De voorstelling van Konkel & Kraan in Rotterdam ziet er onheilspellend uit, maar de ontploffingen die er onderdeel van uitmaken en in 3D uit schuim en speelgoed zijn opgebouwd (wat een werk!), ogen dan weer bijzonder kleurrijk.
Wat de techniek aangaat, zijn er op straat welbeschouwd drie type collages te ontwaren:
- De collage in haar meest pure vorm, bestaande uit verschillende onderdelen en opgebouwd uit verschillende lagen;
- Een sticker of paste up waarop een collage is afgebeeld;
- Een graffiti/street art-hotspot, die van zichzelf onbedoeld een collage vormt. Denk aan een muur of deur die onder de tags, pieces, stickers, paste ups, sjablonen, tegeltjes en wat dies meer zij is komen te zitten – uiteraard zonder enige af- of overeenstemming tussen de contribuanten. Een dergelijke collage komt dankzij de bijdrage van een onbekend en almaar groeiend aantal kunstenaars geleidelijk tot stand, is aan continue verandering onderhevig (‘work in progress’) en is daarom nooit af. De visualisatie van de metamorfose die één muur in Parijs over een tijdsspanne van vijf jaar heeft ondergaan, is hiervan een goede illustratie. Hoewel veel mensen het je reinste straatvervuiling zullen vinden, kan zo’n hotspot vol verrassingen zitten en veel dynamiek uitstralen. De twee muren hieronder in Londen zijn daar een goed voorbeeld van. De ballerina is prachtig in suggestieve flarden is weergegeven.
Alvorens de rest van het hedendaagse vuurwerk losbarst, eerst nog vier blikken in de achteruitkijkspiegel.
